Zarządzanie ryzykiem kredytowym w przedsiębiorstwie

Zarządzanie pieniędzmi wiąże się nieodwołalnie z umiejętnością zarządzania ryzykiem. Przykładowo, udzielanie kredytu kupieckiego odbiorcom towarów, produktów czy usług nieodwołalnie wiąże się z ryzykiem, a jest to czynność realizowana codziennie, często bez zgody na takie ryzyko nie da się prowadzić biznesu.

Komu można udzielić takiego kredytu, kto nam rzeczywiście go spłaci?

I też podejście klientów i też dostawców (tak! Ryzyko kredytowe dotyczy też naszych dostawców) do naszego pytania o sytuację finansową. Jak idą do banku, to dobrze ubrani i przygotowani z teczką pełną dokumentów finansowych. Jeżeli chodzi o kredyt kupiecki (przecież KREDYTUJĄ się tez w ten sposób) to już może być inaczej. Cześć z przedsiębiorców wręcz się obraża, zamiast pochwalić się, jak są dobrzy – wtedy też pewnie otrzymaliby lepsze warunki rozliczenia transakcji.

Na rynku obserwuje się bardzo różne zachowania podmiotów: od podejścia ultrakonserwatywnego do całkowicie otwartego. Oczywiście większość podmiotów plasuje się gdzieś między wskazanymi skrajnościami. Czynnik ryzyka – ludzie – ma największy wpływ na profil ryzyka kredytowego przedsiębiorstw. Różne zachowania ludzi oraz braki w umiejętnościach mają zasadniczy wpływ na wyniki ekonomiczne gospodarowania przedsiębiorstw. Ten czynnik ryzyka ma także wpływ na relacje z klientami.

Jakiekolwiek pogorszenie reputacji przedsiębiorstwa, czy wartości dostarczanej przez klientów może mieć negatywny wpływ na przychody. Zatem także przedsiębiorstwo, ubiegające się o kredyt kupiecki, powinno oceniać, w jaki sposób poszczególne jego działania mogą wpłynąć na jego wyniki.

Przedsiębiorstwa z niskim ratingiem finansowym oraz te, których rating uległ znaczącemu pogorszeniu, czy na rynku pojawia się informacja o jego pogorszonej sytuacji finansowej stają przed problemem znalezienia kontrahentów, którzy są gotowi zawrzeć z nimi kontrakt.

Efektywne zarządzanie ryzykiem kredytowym

Efektywne zarządzanie ryzykiem kredytowym wymaga różnych form i poziomów skomplikowania.

- Absolutna większość przedsiębiorstw stosuje podejście standardowe, polegające na świadomym ograniczaniu niezabezpieczonego ryzyka kredytowego tylko do wybranych kontrahentów, a pozostali powinni przedstawić zabezpieczenia (gwarancje bankowe, korporacyjne, czy weksle) – zasadą jest, że zabezpieczenie powinno być w prosty sposób zamienialne na gotówkę.

- W branży dostaw towarów po zamówieniu elektronicznym lub w branży hotelarsko-gastronomicznej, czyli chrakteryzującej się bardzo dużym ryzykiem odzyskania środków, w praktyce stosuje się przedpłaty lub zapłatę za dostawę. Skłonność do udzielania kredytu kupieckiego jest bardzo niska.

- Podejście, polegające na akceptowaniu ryzyka kredytowego bez zabezpieczeń można zidentyfikować natomiast tam, gdzie liczy się na szybki wzrost rynku, lub poszukuje wykorzystania szans (np. firmy AGD po bankructwie Fagoru w Polsce). Często takiej strategii towarzyszą niestandardowo wysokie zyski, które finansują część strat wynikłych z materializacji ryzyka kredytowego.

Zatem przedsiębiorstwa przykładają coraz większą wagę do sytuacji finansowej zarówno potencjalnych dostawców, jak i klientów. Wynika to z faktu, że ryzyko kredytowe jest nie tylko związane ze stratami wynikającymi z niewywiązywania się przez partnerów biznesowych z ich zobowiązań, ale także z ograniczaniem płynności rynku. Przedsiębiorstwa z niskim ratingiem finansowym oraz te, których rating uległ znaczącemu pogorszeniu stają przed problemem znalezienia kontrahentów, którzy są gotowi zawrzeć z nimi kontrakt. Prowadzi to do powstawania strat wynikających z niekorzystnych warunków zamknięcia pozycji.

Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym:

- zarząd przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny za zapewnienie skuteczności polityki i procedur zarządzania ryzykiem oraz skutecznego systemu kontroli wewnętrznej w celu zagwarantowania ekspozycji zgodnej z tolerancją na ryzyko przedsiębiorstwa;
- przedsiębiorstwo powinno wprowadzić procedurę pomiaru ryzyka kredytowego dla wszystkich ekspozycji, uwzględniając potencjalną ekspozycję kredytową w systemie limitów;
- zarządzanie ryzykiem kredytowym za pomocą limitów powinno rozpatrywać ekspozycję na ryzyko kredytowe (łącznie ekspozycję płatności i ekspozycję zastąpienia) i dotyczyć zarówno klientów, jak i dostawców;
- zarzadzanie ryzykiem kredytowym powinno odbywać się bazując na systemie ratingowym, rozwijanym w przedsiębiorstwie przez odpowiednie służby;
- pomiar oczekiwanej straty na ryzyku kredytowym powinien rozpatrywać oprócz ratingów kontrahentów także ryzyko makroekonomiczne i sytuację branży, w której on funkcjonuje;
- sprawozdawczość w zakresie ryzyka kredytowego powinna dzięki swej przejrzystości i wiarygodności budować zaufanie do przedsiębiorstwa w jego otoczeniu biznesowym;
- audyt wewnętrzny powinien okresowo badać skuteczność zaradzania ryzykiem kredytowym w przedsiębiorstwie, dodatkowo przedsiębiorstwo powinno zlecać badanie skuteczności zarządzania ryzykiem kredytowym także zewnętrznym audytorom.

Konsekwencjami wystąpienia strat wynikłych z szeroko rozumianego ryzyka kredytowego są:
- wzrost kosztów kredytowania;
- zwiększenie kosztów pozyskania funduszy;
- wzmożony nadzór instytucji regulacyjnych (jeżeli dotyczy działalności przedsiębiorstwa) oraz finansujących jego działalność operacyjną i inwestycyjną;
- utracone możliwości;
- nadwerężona reputacja przedsiębiorstwa;
- utrata płynności, wypłacalności, a nawet bankructwo.
Jak już zostało wcześniej wspomniane, ryzyko kredytowe jest postrzegane jako możliwość niewywiązania się przez kontrahenta z jego zobowiązań.

Pierwszym krokiem w pomiarze ryzyka kredytowego jest określenie ratingu kredytowego kontrahentów. Może on bazować na danych firm ratingowych, albo zostać określony przez przedsiębiorstwo. My stawiamy do Państwa dyspozycji unikatową możliwość przeprowadzenia oceny ratingowej bez konieczności budowy kompetencji w państwa przedsiębiorstwie. Niezbędne jest jedynie ocenienie partnera biznesowego oraz pozyskanie jego danych finansowych i wpisanie ich w odpowiednie miejscem, gdyż proces ten bazuje na połaczeniu oceny jakościowej i ilościowej partnera biznesowego. Bada się sytuację finansową branży, dywersyfikację poziomu ryzyka badanego podmiotu, trendy w jego zdolności płatniczej, możliwość terminowego regulowania zobowiązań oraz wrażliwość jego sytuacji finansowej na różne scenariusze rozwoju makro- i mikroekonomicznego.

Podstawowe elementy oceny kontrahenta to:
- potencjał dochodowości – zdolność przedsiębiorstwa do generowania gotówki w celu wywiązania się z jego zobowiązań;
- struktura kapitału – analiza struktury kapitału z punktu widzenia prawdopodobieństwa, że zaistnienie ryzyka wyczerpie możliwości absorpcji strat przez dostępne fundusze i spowoduje utratę płynności;
- jakość przychodów – procent przychodów, pochodzących z podstawowej działalności gospodarczej;
- jakość informacji – dostępność użytecznych informacji o dłużniku oraz jego sytuacji finansowej;
- dźwignia operacyjna – analiza nie tylko poziomu dźwigni operacyjnej, ale także wpływu, jaki może ryzyko wywrzeć na rentowność i płynność finansową badanego przedsiębiorstwa;
- elastyczność finansowa – dostęp przedsiębiorstwa do dodatkowych źródeł finansowania, sytuac ja finansowa jego włascicieli;
- kierownictwo – stopień agresywności, lub konserwatyzmu działania kierownictwa przedsiębiorstwa oraz umiejętność elastycznego reagowania na zmieniające się warunki;
- branża – pozycja przedsiębiorstwa na tle branży, jego reputacja;
- ryzyko kraju – ryzyko kraju, gdzie analizowane przedsiębiorstwo prowadzi działalność.